Πώς θα αγαπήσουν τα παιδιά τον αθλητισμό - Η συμβολή των προπονητών

Η ειλικρινής και βαθιά επαφή και επικοινωνία με τα παιδιά απαιτεί εκπαίδευση, εξάσκηση και προσπάθεια, όπως ακριβώς και η εκμάθηση ενός νέου αθλήματος ή μιας ξένης γλώσσας. Οι προπονητές και οι δάσκαλοι που έρχονται σε επαφή με τα παιδιά λόγω της διδασκαλίας είναι ειδήμονες στο άθλημα ή την δραστηριότητα που διδάσκουν. Ωστόσο, λόγω του ότι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση των βιωμάτων και των προσωπικοτήτων των παιδιών, καθίσταται αναγκαίο να εκπαιδευτούν σχετικά με τις δεξιότητες και τους τρόπους προσέγγισης και επικοινωνίας με τα παιδιά.

Η ψυχοσύνθεση των παιδιών

Τα παιδιά δεν είναι ρομποτάκια, αντικείμενα ή υποχείριά μας. Είναι άνθρωποι και ως τέτοιοι αξίζουν να τους συμπεριφερόμαστε: με σεβασμό και ισοτιμία. Έχουν ανάγκες, βιώνουν συναισθήματα και χρειάζονται την επαφή, την επικοινωνία ιδιαίτερα κατά την περίοδο διαμόρφωσης της προσωπικότητάς τους. Για αυτό το λόγω οι φωνές, οι ποινές, η επιβολή, οι διαταγές, τα χτυπήματα υποσκάπτουν τη σχέση παιδιού – προπονητή/ δασκάλου και ενισχύουν την υποταγή και το φόβο των κυρώσεων και όχι τον αμοιβαίο σεβασμό,τη συνεργασία, την πρωτοβουλία, την αυτοπεποίθηση.!

Η «εξουσία» του δασκάλου

Μπορείτε να αξιοποιήσετε την «δύναμη» που σας προσφέρει ο ρόλος του δασκάλου/  προπονητή με θετικό πρόσημο και όχι για να επιβάλετε τον τρόπο σας, τις επιθυμίες σας, τους ρυθμούς σας. Η χρήση της εξουσίας (ή δύναμης) είναι φαινομενικά αποτελεσματική κάτω από ορισμένες συνθήκες, και εντελώς αναποτελεσματική κάτω από άλλες. Μεταμορφωθείτε σε πρότυπα προς μίμηση και όχι σε πρότυπα προς αποφυγή. Προσφέρετε κίνητρα, δείξτε αγάπη και ενσυναίσθηση, ζητήστε συγγνώμη, επικοινωνήστε τις δικές σας ανάγκες και συναισθήματα, αποδεχτείτε τις ανάγκες και τα συναισθήματα των παιδιών, δείξτε σεβασμό.

Η αγάπη για το άθλημα

Ο δάσκαλος «διδάσκει» στο παιδί την αγάπη για το άθλημα/ χόμπι με το οποίο ασχολείται. Δείξτε πώς εφαρμόζετε το άθλημα, πώς το εξασκείτε και πώς «μεταμορφώνεστε», πώς απελευθερώνεστε κατά την εξάσκησή του. Παθιαστείτε με το άθλημα αυτό, όπως την εποχή που αποφασίσατε ότι θέλετε να ασχοληθείτε με αυτό πιο επαγγελματικά. Ξαναερωτευτείτε αυτό το άθλημα και μεταδώστε αυτόν τον έρωτα στα παιδιά.

Προσπάθεια Vs. Κατόρθωμα

Για να έρθουν τα κατορθώματα, καλό είναι πρώτα να ενισχυθούν οι προσπάθειες. Τα παιδιά που δεν τα καταφέρνουν τόσο καλά δεν σημαίνει πως δεν αξίζουν ή πως προσπαθούν λιγότερο από τα άλλα παιδιά.

Τα παιδιά που δεν τα καταφέρνουν τόσο καλά, ενδέχεται:

·         Να χρειάζονται περισσότερο χρόνο εξοικείωσης με το άθλημα και το σώμα τους.

·         Να έχουν πιο αργούς ρυθμούς εκμάθησης.

·         Να μην αναγνωρίζουν το εύρος των δυνατοτήτων τους.

·         Να είναι ιδιαίτερα αποθαρρυμένα σχετικά με τις δεξιότητές τους.

·         Να χρειάζονται μεγαλύτερη ενίσχυση και ενθάρρυνση για να συνεχίσουν τις προσπάθειες.

Υλικές ανταμοιβές Vs. Εσωτερική κινητοποίηση

Οι υλικές ανταμοιβές για την ενίσχυση/ επιβράβευση των παιδιών λειτουργούν βραχυπρόθεσμα και για όσο διαρκεί η υλική ανταμοιβή (π.χ. «Όποιος καταφέρει να τρέξει την απόσταση αυτή σε λιγότερο από 2 λεπτά, θα κερδίσει ένα γλειφιτζούρι»).  Όταν απομακρύνεται η ανταμοιβή, η προσπάθεια που καταβάλλουν τα παιδιά δεν είναι η ίδια.

Όσο μεγαλώνουν τα παιδιά, τόσο λιγότερο ελέγχονται από τις ανταμοιβές και τις τιμωρίες. Δεν ελέγχονται πια από τις ανταμοιβές των δασκάλων τους, επειδή δεν τις χρειάζονται τόσο πολύ. Και δεν τους αγγίζουν πια οι απειλές τιμωρίας, γιατί δεν μπορούν να τους προξενήσουν πόνο ή έντονη δυσφορία.

Το εσωτερικό κίνητρο είναι αυτό που θα προσφέρει στην προσπάθεια και στα κατορθώματα μακροχρόνια διάρκεια. Το εσωτερικό κίνητρο θα έρθει με την χειροπιαστή επαφή με τα πλεονεκτήματα του αθλήματος/ χόμπι που εξασκούν τα παιδιά αλλά και τα συναισθήματα που αυτό τους προκαλεί. Η ενασχόληση με το άθλημα/ χόμπι για το ίδιο το άθλημα και όχι για τη νίκη ενδυναμώνει τα παιδιά και τους προσφέρει δημιουργικές διεξόδους. Αντίθετα με τις δωροδοκίες, το να κάνουμε τα πάντα με χαρά ενδυναμώνει την εγγύτητα, την εμπιστοσύνη και τη συνεργασία.

Το εσωτερικό κίνητρο μεταφρασμένο στα πλεονεκτήματα του αθλητισμού:

·         Εσωτερική αίσθηση γαλήνης και ηρεμίας

·         Εκτόνωση, χαλάρωση και απελευθέρωση

·         Καταφυγή σε αυτό για ανακούφιση όταν υπάρχει αρνητική συναισθηματική φόρτιση

·         Αίσθημα ευεξίας μετά την ενασχόληση με αυτό το άθλημα/ χόμπι

Κριτική και σχόλια που τραυματίζουν τον ψυχισμό των παιδιών

·         «Δεν είσαι καλό παιδί!»

·         «Πάντα είσαι τόσο άτακτος και ανυπάκουος!»

·         «Δεν μπορείς να μάθεις να συμπεριφέρεσαι σωστά;»

·         «Πόσες φορές πρέπει να στο πω για να το καταλάβεις; Είσαι χαζός;»

·         «Θα έπρεπε να ντρέπεσαι!»

·         «Σε ανθρώπους μιλάω ή σε μαϊμούδες;»

·         «Ακόμα και η Κατερίνα που είναι πιο μικρή από σένα, καταλαβαίνει καλύτερα αυτά που της λέω!» κ.ο.κ.

Σχόλια τέτοιου είδους φέρνουν ποικίλα αποτελέσματα:

·         Υποσκάπτουν την πίστη των παιδιών στον εαυτό τους και τις δυνατότητές τους

·         Τα τοποθετούν στη διαδικασία του ανταγωνισμού για τις επιδόσεις, αντί να μάθουν να συνεργάζονται και να αλληλοβοηθιούνται

·         Εγκαταλείπουν την προσπάθεια και δεν θέλουν να ξαναδοκιμάσουν

·         Μπαίνουν στη διαδικασία σύγκρισης με ανώτερες και κατώτερες επιδόσεις των άλλων παιδιών

o   Στην περίπτωση των ανώτερων επιδόσεων, δημιουργείται ένα αίσθημα ηττοπάθειας και έλλειψη κινήτρων για συνέχιση των προσπαθειών

o   Στην περίπτωση των κατώτερων επιδόσεων, δημιουργείται ένα έντονο συναίσθημα φιλοδοξίας, αποφυγή της ήττας με κάθε τρόπο, έντονη ματαίωση στην παραμικρή αποτυχία

Η δύναμη/επίδραση που έχουν οι προπονητές/ δάσκαλοι στα παιδιά είναι τεράστια ˙ είναι σε θέση είτε να τα «βυθίσουν στον «ωκεανό» είτε να τα βοηθήσουν να φτάσουν στην κορυφή. Ας εκμεταλλευτούν, επομένως, τη θέση επιρροής στην οποία βρίσκονται για να αναθρέψουν παιδιά που θα γίνουν ενήλικες με πίστη στον εαυτό τους και στις ικανότητές τους και κυρίως αγάπη για τη ζωή και τα δώρα που αυτή προσφέρει.

Νίκη Λιώτη, Ψυχολόγος, Συστημική - Οικογενειακή Συμβουλευτική & Ψυχοθεραπεία