Αφήστε το παιδί να εκφράσει τα συναισθήματά του

Η ικανότητα να κλαίμε, να γελάμε, να εκφράζουμε τα συναισθήματα και σκέψεις μας με λεκτικό τρόπο, είναι αποκλειστικά ανθρώπινη. Η έκφραση των συναισθημάτων και των σκέψεών μας, μάς βοηθά να τα επικοινωνήσουμε με ακρίβεια στους γύρω μας εξασφαλίζοντας μας  συναισθηματική ισορροπία και αρμονία στην καθημερινή μας ζωή. Τα παιδιά εκφράζονται όχι μόνο για να εξασφαλίσουν τη συναισθηματική τους ισορροπία, αλλά πρωτίστως  για να αναπτυχθούν πνευματικά και κοινωνικά.

Όταν ένα παιδί αισθάνεται ανίκανο ή φοβάται να εκφράσει  τα συναισθήματά του, αυτά συσσωρεύονται, μέχρι που το φέρνουν σε κατάσταση απελπισίας. Αυτό οδηγεί αναπόφευκτα σε σωματικά, συμπεριφορικά και αναπτυξιακά προβλήματα, όπως επιθετικότητα, κατάθλιψη, τικ, ψυχαναγκασμούς, μαθησιακές δυσκολίες, διαταραχές ύπνου και άλλα.

Όταν ένα παιδί εκδηλώνει πόνο, οργή, ζήλια, μοναξιά, απογοήτευση ή θλίψη, τείνουμε να καταστέλλουμε την υγιή εκδήλωση των συναισθημάτων του μέσω αυτών των τρόπων. Η τάση να αναζητάμε διαρκώς τρόπους που θα διορθώσουν την «ενοχλητική» συμπεριφορά - κατάσταση του παιδιού (οργή, ζήλια, θλίψη), μπορεί να μας αποσπάσει την προσοχή από την πραγματική ανάγκη του παιδιού να αφήσει τα συναισθήματά του να ξεσπάσουν.

Παρόλο που είναι καλό να αποφεύγουμε να δραματοποιούμε και να επιτείνουμε την αντίδραση του παιδιού, μπορούμε να το ακούσουμε με ηρεμία και κατανόηση. Τότε, το παιδί διαπιστώνει πως είναι ικανό να ελέγχει τα συναισθήματά του.

Όταν ακούμε προσεκτικά όλα όσα έχει να πει ένα παιδί, βελτιώνεται η ικανότητά του να συνέρχεται από συνηθισμένες έντονα συναισθηματικές εμπειρίες.  Ίσως χρειάζεται να εκφράσει πολύ λίγα, αλλά μπορεί να έχει ένα πραγματικά οργισμένο ξέσπασμα.

Σε κάθε περίπτωση, όταν είναι ελεύθερο να δείξει τα συναισθήματά του σε ένα ασφαλές περιβάλλον με στοργικούς γονείς ή ενήλικες, τη μια στιγμή μπορεί να οργίζεται και να κλαίει, ενώ μετά την παρέμβαση των γονέων να παίζει σαν να μην έγινε τίποτα. Το παιδί συνέρχεται γρήγορα και προχωράει άνετα, αρκεί να μην καταπιέζουμε τα συναισθήματά του, εμποδίζοντας την έκφρασή τους ή προσθέτοντας τις δικές μας αντιδράσεις.

Στην  περίπτωση που ένα παιδί επιμένει να εκφράζει την ταραχή του, παρόλο που το ακούτε ενθαρρυντικά, ίσως αυτό συμβαίνει διότι το συγκεκριμένο συμβάν ανακάλεσε άλλα, παλαιότερα οδυνηρά περιστατικά που δεν είχαν εισακουστεί αρκετά όταν συνέβησαν.

Αποφεύγετε να «υπαγορεύετε» συναισθήματα  στο παιδί σας. Περιμένετε να αντιδράσει μόνο του σ’ αυτό που του συμβαίνει. Εμπιστευτείτε το παιδί σας. Αν έχει ανάγκη να εκφράσει ένα συναίσθημα, θα το κάνει. Αν όχι, δεν θα το εκφράσει. Δεν χρειάζεται  ν’ αποφασίσετε εσείς αν θα προκαλέσετε ή όχι κάποια συναισθήματα.

Τις περισσότερες φορές, τα παιδιά εκφράζουν σύντομα τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους σχετικά με ενοχλητικές ή μη για αυτά καταστάσεις και συνέρχονται. Αυτό που παρατείνει τη διαδικασία είναι απλώς η προσπάθειά μας είτε να τα εμποδίσουμε, είτε να δραματοποιήσουμε την κατάσταση. Όταν οι γονείς προβάλλουν τις ανησυχίες τους, το παιδί αντικατοπτρίζει αυτά τα συναισθήματα γραπωμένο από το δράμα. Μόλις οι γονείς μάθουν να αφήνουν τα νεύρα ή τη θλίψη να ξεσπούν ελεύθερα παρατηρούν με θαυμασμό πόσο γρήγορα συνέρχεται το παιδί τους.

Το παιδί που βιώνει την ήρεμη παρουσία μας θα συμπεράνει ότι τα έντονα συναισθήματα είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης. Νιώθοντας άνετα με τα συναισθήματά του, αποκτά μια αίσθηση εσωτερικής γαλήνης, αφού αντιλαμβάνεται πως δεν χρειάζεται να φοβάται τις προκλήσεις και τα συναισθήματα που πιθανόν τις συνοδεύουν.

Πολλές φορές, η βιασύνη μας να αποσπάσουμε την προσοχή του παιδιού από τον πόνο ή την απελπισία, να το παρηγορήσουμε για την απογοήτευση ή να ελαχιστοποιήσουμε τη σημασία της ατυχίας του, είναι μια αντίδραση στο δικό μας άγχος να μην είναι θλιμμένο το παιδί και όχι στο άγχος του παιδιού.

Όταν τα παιδιά δεν φοβούνται να εκφραστούν, είναι ικανά να αποδεχτούν τα συναισθήματα ως στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Αν δεν τους παρουσιάσουμε τα οδυνηρά συναισθήματα ως προβληματικά ή ανεπιθύμητα, τα παιδιά συμπεραίνουν ότι αυτές οι εμπειρίες είναι μέσα στη ζωή και ότι δεν χρειάζεται να φοβούνται και να αποφεύγουν  τα συναισθήματα που βιώνουν αλλά να τα κατανοούν και να τα χρησιμοποιούν προς όφελος της προσωπικής τους ανάπτυξης.

Βιβλιογραφία:

Arnold, N., (2010). Αναθρέφοντας τα παιδιά μας, αναθρέφουμε τον εαυτό μας. Αλκυών, Αθήνα

Νίκη Λιώτη, Ψυχολόγος, Εκπαιδευόμενη Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια