Compassion: Ένα βήμα πέρα από την ενσυναίσθηση

Γράφει η Νίκη Ορφανουδάκη

Η παγίδα της Ενσυναίσθησης

Πολλές φορές στη ζωή μου στο παρελθόν διαλύθηκα συναισθηματικά εξαιτίας της ενσυναίσθησης. Όταν οι άλλοι ήταν χαρούμενοι, ενθουσιασμένοι ή ευτυχισμένοι, ρουφούσα αυτά τα συναισθήματα σαν σφουγγάρι, όπως συνήθως συμβαίνει στους ανθρώπους που διαθέτουν ενσυναίσθηση και μπορούν να νιώσουν τα συναισθήματα των άλλων, «να μπουν στα παπούτσια τους», όπως λένε και οι Άγγλοι.

Δυστυχώς όμως το ίδιο συνέβαινε και όταν βίωνα και τα αρνητικά συναισθήματα των ανθρώπων γύρω μου, με αποτέλεσμα να γίνομαι ράκος και να είναι αδύνατον να βοηθήσω όχι μόνο αυτούς, αλλά και τον ίδιο μου τον εαυτό. Τότε δεν ήξερα ότι υπάρχει και επιστημονικός όρος που περιγράφει την κατάσταση αυτή και ονομάζεται emotional fatigue, ας την πούμε συναισθηματική υπερκόπωση, και παρατηρείται σε ανθρώπους που διαθέτουν ισχυρή ενσυναίσθηση, αλλά ακόμη και σε ψυχολόγους, coaches, ειδικούς ψυχικής υγείας και γιατρούς που έρχονται σε άμεση επαφή καθημερινά με τα αρνητικά συναισθήματα των ανθρώπων.

Μήπως νομίζετε λοιπόν ότι αμφισβητώ την ενσυναίσθηση και μας προτρέπω να γίνουμε γαϊδούρια, άκαρδοι απέναντι στον πόνο και την οδύνη των άλλων; Όχι βέβαια, η ενσυναίσθηση είναι μια πολύτιμη γέφυρα που μας ενώνει με τους άλλους και αποτελεί προϋπόθεση για ουσιαστική επικοινωνία. Πώς όμως μπορούμε να ξεφύγουμε από τις παγίδες της;

Το επόμενο βήμα

Επιτρέψτε μου να συνεχίσω με τη δική μου προσωπική ιστορία. Όταν άρχισα να σπουδάζω Coaching, άρχισα σιγά σιγά να αγαπάω τον εαυτό μου, να βάζω όρια, να αναγνωρίζω, να αποδέχομαι και να βιώνω το συναίσθημά μου και στη συνέχεια να αποστασιοποιούμαι και να βρίσκω λύση για τα ζητήματα που αντιμετώπιζα.

Την ίδια διαδικασία άρχισα να ακολουθώ και σε σχέση με τα συναισθήματα των άλλων και (ω! τι θαύμα ήταν αυτό!), μια μέρα συνειδητοποίησα ότι ήμουν επιτέλους ικανή να βοηθήσω ουσιαστικά τον εαυτό μου και τους άλλους. Είχα κάνει το βήμα της αποδοχής του συναισθήματος, της αποστασιοποίησης στη συνέχεια και τέλος της ενεργούς αντιμετώπισης, της βοήθειας. Τότε φυσικά δεν ήξερα ότι υπάρχει επιστημονικός όρος για αυτό και λέγεται Compassion.

Τι είναι λοιπόν το Compassion:

Το Compassion, σχετικά άγνωστο στην Ελλάδα, εξαιρετικά διαδεδομένο όμως στο εξωτερικό. δεν αποτελεί μόνο μέρος του Mindfulness και ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία της Θετικής Ψυχολογίας, δεν είναι μόνο μια σειρά ασκήσεων και τεχνικών, αλλά ένας επιστημονικός και φιλοσοφικός τρόπος αλληλεπίδρασης με τον κόσμο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι το Compassion τοποθετείται από επιστήμονες και φιλοσόφους στο ανώτερο σκαλί της κλίμακας και της συναισθηματικής και της ηθικής νοημοσύνης.

Η ελληνική μετάφραση για τη λέξη είναι συμπόνια. Θα μου επιτρέψετε όμως να μην την χρησιμοποιώ, αφενός μεν γιατί ο όρος compassion περιγράφει κάτι πολύ ευρύτερο και αφετέρου γιατί η λέξη συμπόνια με παραπέμπει σε μεγάλη μιζέρια, κυρίως εξαιτίας του λαϊκού άσματος «δε θέλω τη συμπόνια κανενός…». Το Compassion λοιπόν είναι η ικανότητά μας να είμαστε σε επαφή με το συναίσθημα, να το βιώνουμε, να αποστασιοποιούμαστε, να αγκαλιάζουμε με αγάπη και σεβασμό και να φροντίζουμε και να βοηθάμε αποτελεσματικά τον εαυτό μας και τους άλλους στις δύσκολες καταστάσεις.

Είναι ένα βήμα, ίσως και άλμα, μετά την ενσυναίσθηση. Το βήμα αυτό όχι μόνο δε μας διαλύει ψυχικά, αλλά μας ενδυναμώνει και αναβαθμίζει ουσιαστικά τη σχέση μας με τον εαυτό μας, με το περιβάλλον μας και με τον κόσμο. To Compassion μας βγάζει από τη δίνη των αρνητικών συναισθημάτων και μας θωρακίζει ψυχικά, έτσι ώστε να μπορούμε να αγαπήσουμε υγιώς και να φροντίσουμε τον εαυτό μας αρχικά και στη συνέχεια τους άλλους.

Οι επιστημονικές αποδείξεις για την αποτελεσματικότητα του Compassion

Εκτεταμένες έρευνες κορυφαίων Πανεπιστημίων όπως του Stanford και του Wisconsin, αποδεικνύουν ότι τα αποτελέσματα των προγραμμάτων Compassιon, με βάση τη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου, δημιουργούν αξιοσημείωτες και ευδιάκριτα παρατηρήσιμες αλλαγές στον εγκέφαλο με τα εξής αποτελέσματα:

1. Ισχυρότατη ψυχική ενδυνάμωση και εξαιρετική αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση των δύσκολων καταστάσεων ακόμη και των οδυνηρών.

2. Καταπολέμηση του “στρουθοκαμηλισμού”, αντίληψη της πραγματικότητας και κινητοποίηση.

3. Συναισθηματικός αυτοέλεγχος.

4.Θεαματική ενίσχυση της αυτοεικόνας, της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης.

5. Αποτελεσματική αντιμετώπιση του stress και των αρνητικών συναισθημάτων.

6. Αντιμετώπιση του θυμού και της επικριτικής στάσης απέναντι στον εαυτό μας και τους άλλους.

7. Αυξάνει πολύ σημαντικά την άντληση ευχαρίστησης από τη ζωή.

8. Προσφέρει πολύ μεγάλη βελτίωση στην υγεία και αυξάνει την ευεξία.

9. Αξιοσημείωτη αύξηση της συναισθηματικής και της ηθικής νοημοσύνης.

10. Δημιουργία ουσιαστικών σχέσεων, αρμονία, επικοινωνία και βάθος στις σχέσεις με τους άλλους στις ερωτικές, συντροφικές και συζυγικές σχέσεις και στις σχέσεις με τα παιδιά, τους γονείς και τους φίλους.

11. Δημιουργία “ηγετών” (leaders) που είναι πρωτοπόροι, δημιουργικοί και επιτυχημένοι.

12. Δημιουργία αρμονικών σχέσεων στον επαγγελματικό χώρο που συμβάλλουν στη μείωση του stress και την άντληση ευχαρίστησης από την εργασία.

13. Αξιοσημείωτη αύξηση όχι μόνο της παραγωγικότητας αλλά και της ποιότητας του παραγόμενου έργου.

14. Αποτελεσματικότατη αλλαγή της συναισθηματικής κατάστασης και αντιμετώπιση των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν όσοι καθημερινά έχουν αφιερωθεί στην προσφορά και την εξυπηρέτηση που έχει σχέση με ανθρώπους: γονείς με άνοια και Αλτσχάιμερ, ανατροφή παιδιών, ειδικοί ψυχικής υγείας, εκπαιδευτικοί, γιατροί, διατροφολόγοι, υπεύθυνοι εξυπηρέτησης πελατών κλπ.

Το συμπέρασμα

Πώς θα ήταν άραγε η ζωή μας, αν νιώθαμε και συμπεριφερόμαστε κατά αυτόν τον τρόπο; Πώς θα ήταν ο κόσμος μας αν οι άνθρωποι είχαν αυτά τα χαρακτηριστικά; Όλοι θα θέλαμε να εξαλείψουμε τις δυσκολίες, τον πόνο και την οδύνη από τη ζωή μας και από όλον τον κόσμο. Επειδή όμως αυτό δεν είναι ρεαλιστικό, μπορούμε να μάθουμε να αντιμετωπίζουμε τον πόνο στη δική μας ζωή και να βρίσκουμε λύσεις, μπορούμε, όσοι περισσότεροι είναι δυνατόν, να γίνουμε μια μεγάλη αγκαλιά για τους άλλους ανθρώπους, ένα ισχυρό χέρι που θα απλωθεί για να τους βοηθήσει.

Το Compassion είναι αγάπη, συμπόνια και βοήθεια για τον εαυτό μας και για τους άλλους

Κάποτε ο Σοφοκλής έβαλε την Αντιγόνη να λέει «δε γεννήθηκα για να μοιράζομαι το μίσος, γεννήθηκα για να μοιράζομαι την αγάπη». Ο Απόστολος Παύλος πολλά χρόνια αργότερα είπε ότι «το δώρο της αγάπης ξεπερνάει κάθε αρετή». Θα κλείσω με αυτά τα λόγια συμπληρώνοντας ότι σήμερα, σε μια εποχή που φαίνεται σκληρά κερδοσκοπική και ψυχρά τεχνοκρατική η αγάπη, η συμπόνια και η ανιδιοτελής βοήθεια, το Compassion δηλαδή, αποτελούν το δρόμο για έναν κόσμο με ποιότητα, αξίες και ιδανικά. Αυτός ο κόσμος που θα γεννηθεί ίσως να μην είναι δυνατόν να εξαφανίσει τον πόνο και την οδύνη, μπορεί όμως να τα περιορίσει και να εξασφαλίζει πολύ καλύτερες συνθήκες ζωής για τους ανθρώπους.

enallaktikidrasi.com