10 τρόποι για να καθοδηγήσετε τα παιδιά σας χωρίς τιμωρία

«Ο λόγος που ένα παιδί φέρεται με αγένεια ή κάνει ζημιές, είναι πάντα αθώος. Μερικές φορές είναι παιχνιδιάρικο και άλλες φορές όταν είναι επιθετικό ή θυμωμένο ή μπερδεμένο. Όσο περισσότερο ανησυχητική είναι η συμπεριφορά του, τόσο περισσότερο πόνο έχει και χρειάζεται την αγάπη και την κατανόησή μας. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει κακή συμπεριφορά στα παιδιά. Αντίθετα, το παιδί κάνει το καλύτερο που μπορεί, αλλά εμείς δεν το καταλαβαίνουμε.» – Naomi Aldort

 Οι γονείς συχνά εκπλήσσονται όταν ακούν πως δεν πιστεύω σε αυτό που οι περισσότεροι ονομάζουν πειθαρχία (ξύλο, συνέπειες, χρονικούς περιορισμούς), επειδή τέτοιες τεχνικές αποτρέπουν τα παιδιά από το να γίνουν υπεύθυνα και να έχουν αυτοπειθαρχία. «Πώς θα μάθω στο παιδί μου να συμπεριφέρεται σωστά;»

Η απάντησή μου είναι πως τα παιδιά μαθαίνουν από τη ζωή. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος είναι να φερόμαστε στα παιδιά μας όπως θέλουμε να φέρονται εκείνα στους άλλους: Με συμπόνια και κατανόηση. Όταν τα δέρνουμε, όταν τα τιμωρούμε και όταν τους φωνάζουμε, τα παιδιά μαθαίνουν να φέρονται επιθετικά.

Ακόμα και ο χρονικός περιορισμός – η συμβολική απομόνωση – δίνει στα παιδιά το μήνυμα πως είναι μόνα τους με τα τρομακτικά συναισθήματά τους την ώρα που μας χρειάζονται περισσότερο, αντί να έχουν την ευκαιρία να μάθουν να χαλιναγωγούν τα συναισθήματα αυτά (αν και είμαι οπαδός της ώρας του τέλους της τιμωρίας, όταν απομακρύνουμε το παιδί από την άσχημη κατάσταση στην οποία βρίσκεται και καθόμαστε μαζί του για να το βοηθήσουμε να επεξεργαστεί τα συναισθήματα που το οδήγησαν να ενεργήσει άτακτα).

Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να σταματήσουμε να είμαστε υπεύθυνοι για την καθοδήγηση των παιδιών μας βάζοντας όρια. «Μην τρέχεις στο δρόμο,  μην χτυπάς το μωρό, μην κόβεις τα λουλούδια του γείτονα, μη χτυπάς τον σκύλο». Αυτά είναι όρια, δεν είναι τιμωρία.

Αναρωτιέστε πώς θα μάθει το παιδί σας να μην κάνει αυτά τα πράγματα την επόμενη φορά αν δεν το «τιμωρήσετε» όταν τα κάνει; Τότε υποθέτετε πως πρέπει να το τιμωρήσετε για «να του δώσετε ένα μάθημα».

Για την ακρίβεια, μελέτες δείχνουν πως η τιμωρία των παιδιών έχει σαν αποτέλεσμα την κακή διαγωγή. Η τιμωρία εξαγριώνει τα παιδιά και τα κάνει να κρατούν αμυντική στάση. Εκτοξεύει την αδρεναλίνη και τις άλλες ορμόνες που κάνουν τον άνθρωπο να πολεμάει ή να φεύγει και απενεργοποιεί τη λογική. Τα παιδιά ξεχνούν γρήγορα την “κακή” συμπεριφορά που οδήγησε στην τιμωρία, ακόμα κι όταν επεξεργάζονται τις συναισθηματικές συνέπειες της τιμωρίας. Αν μαθαίνουν κάτι, αυτό είναι να λένε ψέματα και να αποφεύγουν να τα πιάνουν όταν κάνουν αταξίες. Η τιμωρία μας αποκόβει από τα παιδιά μας κι έτσι ασκούμε μικρότερη επιρροή επάνω τους. Φτάνει σε σημείο να μειώνει το IQ τους, αφού τα παιδιά που δεν νιώθουν απολύτως ασφαλή, δεν είναι ελεύθερα να μάθουν πράγματα. Πολύ απλά, η τιμωρία δεν είναι ποτέ ο αποτελεσματικός τρόπος ανατροφής υπεύθυνων, συνετών κι ευτυχισμένων παιδιών. Τους δίνει τα λάθος μαθήματα.

Αν, αντίθετα, παραμείνουμε καλοί και σε σύνδεση με το παιδί μας όταν θέτουμε όρια, τότε το παιδί θα εσωτερικεύσει αυτό που θα ζήσει. Τα παιδιά δεν αντιστέκονται στην καθοδήγησή μας κι έτσι νιώθουν τη σύνδεση αυτή βλέποντας την επίδραση που έχει στους άλλους και γίνονται συνετά και υπεύθυνα. Επειδή έχουν γονείς που επιδεικνύουν συναισθηματική αυτορρύθμιση, μαθαίνουν να χειρίζονται τα δικά τους συναισθήματα και την συμπεριφορά τους. Επειδή τα δέχονται για αυτό που είναι, βρίσκονται σε επαφή με το πάθος τους και αποκτούν κίνητρο να το εξερευνήσουν.

Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε ώστε να καθοδηγήσουμε τα παιδιά μας χωρίς να τα τιμωρήσουμε;

1. Ρυθμίστε τα δικά σας συναισθήματα

Έτσι μαθαίνουν τα παιδιά να χειρίζονται τα δικά τους. Είσαστε το πρότυπό τους. Μην ενεργείτε όταν είσαστε νευριασμένοι. Αν δεν μπορείτε να έχετε επαφή με την αγάπη που νιώθετε για το παιδί σας, τι μπορεί να κάνει ένας καταπληκτικός γονέας; Προσπαθήστε να αποκτήσετε αυτή την επαφή. Αν δεν μπορείτε, πάρτε μια βαθιά αναπνοή και περιμένετε μέχρι να ηρεμήσετε πριν ενεργήσετε για την  συγκεκριμένη κατάσταση. Αντισταθείτε στην παρόρμηση να βάλετε το παιδί τιμωρία. Αυτό θα γυρίσει μπούμερανγκ.

2. Τιμήστε τα συναισθήματα

Όταν το παιδί σας γεμίζει αδρεναλίνη και άλλες ορμόνες, δεν είναι σε θέσει να μάθει. Αντί να το επιπλήξετε, όταν μείνετε μόνοι με το παιδί σας αφήστε το να ηρεμήσει με την παρουσία σας κοντά του. Ο σκοπός σας είναι να του προσφέρετε ένα ήρεμο περιβάλλον. Η έκφραση των συναισθημάτων με ασφαλή και προσεγμένο τρόπο από έναν ενήλικο, βοηθάει τα παιδιά να περάσουν μέσα από τα συναισθήματα και να μάθουν να ηρεμούν μόνα τους, ώστε να μπορέσουν να ρυθμίσουν τα συναισθήματά τους. Μην προσπαθήσετε να τους μιλήσετε λογικά κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας συναισθημάτων. Αργότερα θα νιώθουν πολύ καλύτερα και πολύ πιο κοντά σε εσάς και θα είναι ανοιχτά στην καθοδήγησή σας. Γι’ αυτό δεν λέμε «Σκάσε!» (τα πληγώνει συναισθηματικά) ούτε λέμε ψέματα (γιατί αυτό κόβει τα αόρατα κορδόνια που συνδέουν τις καρδιές μας μεταξύ τους).

3. Να θυμάστε πώς μαθαίνουν τα παιδιά

Σκεφτείτε το παράδειγμα του βουρτσίσματος των δοντιών. Αρχίστε όταν είναι μωρά με το να δείχνετε πώς βουρτσίζετε τα δικά σας δόντια κάνοντας αστεία, σταδιακά δίνοντας του παιδιού περισσότερη υπευθυνότητα. Τελικά θα μάθει να το κάνει μόνο του. Η ίδια αρχή ισχύει για να μάθει να λέει ευχαριστώ, να μοιράζεται πράγματα, να θυμάται όσα του ανήκουν, να ταΐζει το ζωάκι του, να διαβάζει τα μαθήματά του και ό,τι άλλο σκεφτείτε. Οι συνήθειες είναι πολύτιμες επειδή αποτελούν την «σκαλωσιά» ώστε να μάθουν τα παιδιά τις βασικές τους δεξιότητες, με τον ίδιο τρόπο που η σκαλωσιά αποτελεί τη δομή ώστε να πάρει σχήμα μια οικοδομή. Μπορεί να θυμώσετε που ξέχασε ξανά το μπουφάν του, αλλά αν του φωνάξετε δεν το βοηθήσετε να το θυμάται. Η «σκαλωσιά» θα το κάνει.

4. Συνδεθείτε πριν το διορθώσετε

Και μείνετε συνδεδεμένοι, ακόμα και την ώρα που το καθοδηγείτε, ώστε να αφυπνίσετε την επιθυμία του παιδιού σας να φέρει στην επιφάνεια τον καλύτερο εαυτό του. Θυμηθείτε πως τα παιδιά έχουν κακή συμπεριφορά όταν νιώθουν άσχημα για τον εαυτό τους και αποσυνδεδεμένα από εμάς.

Σκύψτε από πάνω τους και κοιτάξτε τα στα μάτια: «Είσαι θυμωμένο… Πες μου τι θέλεις με λέξεις… χωρίς να δαγκώνεις!»

Πάρτε το αγκαλιά: «Θέλεις να παίξεις κι άλλο… Είναι όμως ώρα για ύπνο.»

Κοιτάξτε το στα μάτια με αγάπη: «Είσαι πολύ αναστατωμένο τώρα.»

Βάλτε το χέρι σας στον ώμο του: «Φοβάσαι να μου πεις για το μπισκότο…»

5. Βάλτε όρια – αλλά βάλτε τα με συμπάθεια

Φυσικά και πρέπει να επιμείνετε σε ορισμένους κανόνες. Μπορείτε όμως και να αναγνωρίσετε την δική τους οπτική. Όταν τα παιδιά νιώθουν πως τα καταλαβαίνουν, μπορούν να αποδεχθούν τα όρια που θέτουμε.

«Μη δαγκώνεις! Είσαι πολύ θυμωμένο και πληγωμένο, δεν μπορείς όμως να μιλάς έτσι στον αδελφό σου.»

«Είναι ώρα για ύπνο. Ξέρω ότι θα ήθελες να παίξεις κι άλλο.»

«Δεν θέλεις να σου λέει η μαμά όχι, σε άκουσα… Αλλά η απάντηση είναι όχι. Δεν λέμε ‘Σκάσε!’ ο ένας στον άλλον, ακόμα κι όταν είμαστε θυμωμένοι.»

«Όσο και να φοβάσαι, θέλω να μου πεις την αλήθεια.»

6. Θυμηθείτε πως η «κακή συμπεριφορά» είναι μια εσφαλμένη έκφραση μιας δικαιολογημένης ανάγκης

Το παιδί σας έχει κάποιον λόγο για ό,τι κάνει, ακόμα κι αν πιστεύετε ότι είναι αστείος. Έχει πολύ άσχημη συμπεριφορά; Θα νιώθει πολύ άσχημα μέσα του. Χρειάζεται περισσότερο ύπνο, περισσότερο χρόνο μαζί σας, περισσότερη ξεκούραση, περισσότερες ευκαιρίες να κλάψει και να απελευθερώσει τα συναισθήματα που έχουν συσσωρευτεί; Αντιμετωπίστε τις υποκείμενες ανάγκες και θα εξαλείψετε την κακή συμπεριφορά.

7. Να λέτε ΝΑΙ

Τα παιδιά θα κάνουν σχεδόν ό,τι θελήσουμε αν το ζητήσουμε με αγάπη. Βρείτε έναν τρόπο να πείτε ΝΑΙ αντί για ΟΧΙ ακόμα και όταν θέτετε όρια. «ΝΑΙ, είναι ώρα να καθαρίσεις και ΝΑΙ, θα σε βοηθήσω και ΝΑΙ, μπορούμε να αφήσουμε το παιχνίδι σου και ΝΑΙ, μπορείς να γκρινιάζεις και ΝΑΙ, αν βιαστούμε μπορούμε να διαβάσουμε μια επιπλέον ιστορία και ΝΑΙ, μπορούμε να το κάνουμε να έχει πλάκα και ΝΑΙ, σε λατρεύω και ΝΑΙ, πόσο τυχεροί είμαστε που είμαστε γονείς σου; ΝΑΙ!» Το παιδί σας θα αντιδράσει με την ίδια γενναιοδωρία πνεύματος που δείχνετε κι εσείς.

8. Μείνετε ενωμένοι με επιπλέον χρόνο, κάθε μέρα

Κλείστε το κινητό, σβήστε τον υπολογιστή και πείτε στο παιδί σας,  «Είμαι όλος δικός σου για τα επόμενα 20 λεπτά. Τι να κάνουμε;» Ακολουθήστε αυτό που θέλει. Ο κόσμος είναι γεμάτος ταπείνωση για τα παιδιά, οπότε αυτά τα 20 λεπτά γίνετε ο ανίκανος συμπαίκτης και αφήστε το να κερδίσει. Τα χαχανητά απελευθερώνουν τους φόβους και το άγχος, γι’ αυτό βεβαιωθείτε ότι θα παίξετε, χαζογελάστε, κάντε ανοησίες. Παίξτε μαξιλαροπόλεμο. Παλέψτε. Αφήστε το να σας πει τι έχει στο μυαλό του, αφήστε το να εκφραστεί με αλαζονεία, αφήστε το να κλάψει. Απλά αποδεχθείτε αυτά τα συναισθήματα. Να είσαστε 100 % παρόντες. Τα παιδιά που ξέρουν πως μπορούν να βασιστούν στον επιπλέον χρόνο με τους γονείς τους καθημερινά, τους εμπιστεύονται όσο χρειάζεται ώστε να εκφράσουν όλα τους τα συναισθήματα και θέλουν να έχουν καλή συμπεριφορά.

9. Να συγχωρείτε τον εαυτό σας

Δεν μπορείτε να είσαστε ένας εμπνευσμένος γονέας αν νιώθετε άσχημα για τον εαυτό σας και να περιμένετε να ενεργήσει το παιδί σας σωστά αν νιώθει εκείνο άσχημα για τον εαυτό του. Έχετε πάντα την ευκαιρία να διορθώσετε μια σχέση. Ξεκινήστε από σήμερα.

10. Όταν όλα τα άλλα αποτύχουν, δώστε στον εαυτό σας μια μεγάλη αγκαλιά. Μετά δώστε στο παιδί σας μια μεγάλη αγκαλιά.

Η σύνδεση υπερνικά τα πάντα στην ανατροφή των παιδιών.

Δεν το πιστεύετε; Δοκιμάστε το μια εβδομάδα και δείτε τι θαύμα θα μπορέσετε να δημιουργήσετε.

μετάφραση: Νίκος Πνευματικός για το www.elenaera.com

ahaparenting.com