Τι χρειάζεται η σύγχρονη εκπαίδευση;

Χαρά για μάθηση ή συλλογή πτυχίων; Καλλιέργεια ατομικών δεξιοτήτων ή εξομοίωση όλων; Ευελιξία, κινητικότητα, δημιουργία δυνατών προσωπικοτήτων ή παπαγαλάκια και άνευροι πτυχιούχοι; Η εκπαίδευση εντός και εκτός των συνόρων λειτουργεί ως μια ασφαλής νησίδα θαλπωρής, κοινωνικοποίησης, μάθησης και πειραματισμού ή είναι ο προθάλαμος μιας αδυσώπητης αρένας όπου κυριαρχούν ο στείρος ανταγωνισμός, η ανία και η βαθμοθηρία; Γιατί το σχολείο δεν είναι μαθητοκεντρικό και ποιος φοβάται την ουσιαστική, βαθιά καλλιέργεια και την κριτική σκέψη;

Το Cinedoc έφερε στην Ελλάδα το ντοκιμαντέρ γερμανικής παραγωγής «Alpfabet» του Erwin Wagenhofer, όπου θίγει καίρια ζητήματα για τη σύγχρονη εκπαίδευση παγκοσμίως και ανοίγει τη συζήτηση για τη διαφορετικότητα των μαθητών, τον αναχρονισμό στα εκπαιδευτικά συστήματα και την αδυναμία τους να ανταποκριθούν στη ρευστότητα της εποχής. Η «Καθημερινή» με αφορμή το ντοκιμαντέρ ανοίγει τον κύκλο της συζήτησης για τις ελλείψεις αλλά και τις ανάγκες του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.

«Μαθητοκεντρική εκπαίδευση»

Σπύρος Ν. Πολλάλης, καθηγητής Harvard University, President Κολλεγίου Αθηνών- Κολλεγίου Ψυχικού

«Το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να προσαρμοστεί στη σημερινή εποχή. Οι μαθητές, το κέντρο κάθε προσπάθειας στην εκπαίδευση, πρέπει να προετοιμάζονται για τον κόσμο, για διεθνή ανταγωνισμό, όχι για το στενό ελληνικό χώρο. Τα βασικά στοιχεία που πρέπει να αποκομίζει ο μαθητής μέσα από το σχολείο είναι η ικανότητα για κριτική σκέψη, η συγκέντρωση πληροφοριών από πολλαπλές πηγές, η αξιολόγηση των πηγών, η σύνθεση. Η μάθηση να εστιάζει στον τρόπο μάθησης για ένα κόσμο που συνέχεια αλλάζει και όχι σε αποστήθιση πληροφοριών. Να μην χανόμαστε σε επουσιώδη πράγματα και να χάνονται οι καλές προθέσεις σε πολυπλοκότητα. Με μια αμερικάνικη προσέγγιση που βασίζεται σε ουσία και αποτέλεσμα, σε απλότητα αλλά και σε βαθύτητα. Να εμβαθύνουμε στην ελληνική γλώσσα, στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, στον Πλάτωνα και Αριστοτέλη, στην βαθιά ουσιαστική αγάπη για τη χώρα μας που θα τους συνοδεύει όταν βρίσκονται έξω από τα σύνορα της. Είναι σημαντικό στις μέρες μας είναι να δημιουργούμε χαρακτήρες και προσωπικότητες, είναι το ίδιο σημαντικό με το να δίνουμε γνώσεις.

Το εκπαιδευτικό σύστημα οφείλει να είναι μαθητοκεντρικό, το αντίθετο από αυτό που κάνει σήμερα το ελληνικό σχολείο. Σημαντικός ο ρόλος του καθηγητή στην τάξη, η πηγή έμπνευσης, να διευκολύνει τη διαδικασία μάθησης. Για να το επιτύχουμε είναι απαραίτητο ο καθηγητής να έχει την δυνατότητα να αποδώσει ό,τι καλύτερο μπορεί, να παρέχουμε ένα περιβάλλον δημιουργικό, ελεύθερο, εκκολαπτήριο νέων ιδεών και νέων προσεγγίσεων, ένα ουσιαστικό ακαδημαϊκό περιβάλλον. Το σημερινό σχολείο μπορεί και πρέπει να βάλει τέτοιους στόχους. Μπορεί να δώσει την εκπαίδευση που χρειάζεται ο μαθητής και το σχολείο του 21ου αιώνα. Για να ολοκληρώσει όμως με επιτυχία μια τέτοια προσέγγιση χρειάζεται την συνδρομή της πολιτείας. Με ακριβώς την αντίθετη νοοτροπία που είχε η πολιτεία μέχρι σήμερα. Χρειάζεται πλαίσιο αποκέντρωσης και αυτονομίας, με υψηλή μόνο εποπτεία. Χρειάζεται ελευθερία στο που να δίνει έμφαση στην ύλη και στο τρόπο διδασκαλίας της. Να δίνει ευκαιρίες στους καθηγητές του να εκπαιδευτούν για ένα διαφορετικό σχολείο, να είναι καινοτόμοι. Να αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο τα μέσα που έχει στη διάθεση του και τις εγκαταστάσεις του. Να έχει ευθύνη και να λογοδοτεί για τα αποτελέσματα του.»

«Απουσία ανθρωπιστικών αξιών, έλλειψη ελεύθερου χρόνου»

Νίκος Ιερομνήμων, δάσκαλος-φιλόλογος, υποδιευθυντής Δημοτικού, Σχολής Χιλλ

«Οι σημερινοί μαθητές έχουν χάσει το κέφι τους, τη διάθεσή τους για μάθηση, και βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε ένα εκπαιδευτικό  σύστημα που μόνο άγχος, κούραση και αδιαφορία τους προκαλεί. Η κρατούσα άποψη των εκπαιδευτικών είναι ότι τα περισσότερα από τα σχολικά εγχειρίδια ευθύνονται για την κατάντια των μαθητών και αντίστοιχα για τους εκπαιδευτικούς δεν αποτελούν τα καταλληλότερα εργαλεία.

Στο παρελθόν υπήρχαν μύθοι, παραδόσεις, ποιήματα, κείμενα κλασικής λογοτεχνίας, σχήματα λόγου, αλληγορίες, συμβολισμοί  που ζωντάνευαν τη γλώσσα και ενεργοποιούσαν τη σκέψη και την κρίση των παιδιών.

Οι μεγάλες αποστάσεις που χωρίζουν τους μαθητές, κυρίως των μεγαλουπόλεων, περιορίζουν ή εξαλείφουν τη δυνατότητα συνύπαρξής τους, κατά τις απογευματινές ώρες. Αν προστεθούν οι εξωσχολικές δραστηριότητες, καταλήγουμε στον ανύπαρκτο ελεύθερο χρόνο τους. Θα μπορούσε να εξοικονομηθεί χρόνος κατά τη διάρκεια του σχολικού προγράμματος, αν η πολιτεία ενίσχυε το πρόγραμμα και το περιεχόμενο της διδασκαλίας ξένων γλωσσών πιστοποιώντας τη γνώση τους με τίτλο επάρκειας.

Ακόμη και το ολοήμερο σχολείο θα μπορούσε να καλύψει ουσιαστικά κάποιες από τις απογευματινές δραστηριότητες των παιδιών, υλοποιώντας με σωστό σχεδιασμό καλλιτεχνικές και αθλητικές δραστηριότητες απαλλάσσοντάς τα από επιπλέον κούραση και δέσμευση χρόνου.

Μέσα από τα σύγχρονα συστήματα προάγεται η τεχνοκρατική εκπαίδευση σε βάρος της ανθρωπιστικής παιδείας. Λείπουν σήμερα τα θετικά πρότυπα από τα παιδιά. Χρειάζεται συστηματικά κι όχι περιστασιακά  να διδάσκονται οι αξίες, να επιδιώκεται η συνειδητή εφαρμογή τους από τη μικρή ηλικία μέχρι αυτές να αποτελέσουν τρόπο ζωής. Μόνο έτσι θα αντιμετωπίσουν την άκρατη ισοπέδωση και τελμάτωση της σύγχρονης κοινωνίας.

Θα πρέπει όμως το εκπαιδευτικό μας σύστημα να μεριμνήσει σοβαρά για την καλύτερη αξιοποίηση του μαθητικού του δυναμικού. Οι χαρισματικοί μαθητές στροβιλίζονται στη δίνη του να  καλυφθούν οι ανάγκες των περισσοτέρων χωρίς οι ίδιοι να έχουν κάποιο κίνητρο για να προχωρήσουν βήματα πιο μακριά. Το αποτέλεσμα είναι να βαριούνται στο μάθημα, να αδιαφορούν και εν τέλει να το απαξιώνουν, αφού δε βρίσκουν ενδιαφέρον σ’ αυτό.

Οι αδύναμοι μαθητές αντίστοιχα, συνθλίβονται κάτω από την πίεση της πολύπλοκης και ανοργάνωτης ύλης. Πολλοί εκπαιδευτικοί καταβάλλουν φιλότιμες προσπάθειες να διατηρήσουν το ενδιαφέρον και τη δημιουργικότητα των παιδιών αυτών, αλλά δεν έχουν ούτε τα απαραίτητα εργαλεία, ούτε και τον απαιτούμενο χρόνο».

«Αυξημένο άγχος επιδόσεων οδηγεί σε ψυχικές δυσκολίες»

Μάγια Αλιβιζάτου, PhD, ψυχολόγος σε Ιδιωτικό Σχολείο

«Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε ότι τα παιδιά έχουν πολύ αυξημένο άγχος για τις επιδόσεις τους και για το μέλλον τους. Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες όπως στο εκπαιδευτικό σύστημα, στις απαιτήσεις των γονέων και στην αβεβαιότητα που έχει προκαλέσει η κρίση. Το γεγονός ότι το εκπαιδευτικό σύστημα αλλάζει συνεχώς δεν βοηθάει καθόλου τα παιδιά ούτε ακαδημαϊκά αλλά ούτε και ψυχολογικά. Βρίσκονται σε μια συνεχή αλλαγή και αβεβαιότητα. Το πρόγραμμά τους είναι πολύ επιβαρυμένο και ειδικά στις τελευταίες τάξεις του λυκείου δεν έχουν καθόλου ελεύθερο χρόνο με αποτέλεσμα να μην εκτονώνονται με άλλες δραστηριότητες. Υπάρχουν επίσης πολλοί μαθητές οι οποίοι δυσκολεύονται πολύ να αποδώσουν σε αυτό το σύστημα, μαθητές με πολύ καλή κριτική σκέψη που όμως δεν μπορούν να μάθουν τα μαθήματα "παπαγαλία". Το άγχος που βιώνουν οι μαθητές μπορεί σε μερικές περιπτώσεις να οδηγήσει σε άλλες δυσκολίες όπως διατροφικές διαταραχές, κρίσεις πανικού και άλλες συναισθηματικές δυσκολίες».

«Μια αντιπρόταση μάθησης»

Εύα Σταμάτη, Διευθύντρια Μουσείου Παιδικής Τέχνης

«Το Μουσείο Παιδικής Τέχνης είναι ένας τόπος πολιτιστικής εμψύχωσης. Χρησιμοποιώντας τα έργα των συλλογών του, έργα ζωγραφικής και κατασκευές που έχουν δημιουργήσει παιδιά 4-14 ετών, το Μουσείο προτείνει μια διαφορετική εκπαιδευτική διαδικασία και ένα δημιουργικό τρόπο γνωριμίας και αντιμετώπισης της… ζωής. Το παιδί είναι διαρκώς σε εγρήγορση, μαθαίνει ρωτώντας αμφισβητώντας με εμπειρικό τρόπο, βιώνοντας. Η αστείρευτη διάθεση δημιουργίας και η φαντασία του παιδιού που ταξιδεύει ανεμπόδιστη εγκλωβίζονται και σιγά σιγά ατροφούν στην προσπάθεια του παιδιού-μαθητή να ανταποκριθεί σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που δείχνει συχνά να αδιαφορεί γι’ αυτές του τις «έμφυτες» ικανότητες. Για τα  7.000 παιδιά νηπιαγωγείου και μαθητές όλων των τάξεων του δημοτικού που συμμετέχουν οποιαδήποτε μορφή γνώσης αντλείται αποκλειστικά από τα έργα ζωγραφικής και τις κατασκευές συνομήλικων συμμαθητών τους, που εκτίθενται γύρω τους στο χώρο πραγματοποίησης των προγραμμάτων. Η εξερεύνηση των ορίων μέσω της εικαστικής έκφρασης, το παιχνίδι ως τρόπος γνωριμίας με τον κόσμο, ο πειραματισμός ως μέσο κατάκτησης της γνώσης, η εν γένει δημιουργική σχέση με ό,τι υπάρχει στο περιβάλλον μας, είναι προϋποθέσεις που θα εφοδιάσουν κάθε παιδί για μια υγιή και ισορροπημένη ενήλικη ζωή. Προσπαθούμε να κρατήσουμε ζωντανή την επαφή με τον καλλιτέχνη που κρύβει κάθε παιδί μέσα του και το παιδί που θέλει να ξαναβρεί κάθε ενήλικας».

  ~ CineDoc, Προβολές, Παράλληλες Εκδηλώσεις και Διανομή Ντοκιμαντέρ. To CineDoc προβάλλει από το 2009 βραβευμένα ελληνικά και διεθνή ντοκιμαντέρ στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας, τον κινηματογράφο Δαναός καθώς και σε κινηματογραφικές λέσχες, σχολεία και πολιτιστικούς οργανισμούς σε κάθε γωνιά της Ελλάδας και της Κύπρου. Τις προβολές, που διαρκούν όλο τον χρόνο, από τον Οκτώβριο έως τον Μάιο, συνοδεύουν παράλληλες εκδηλώσεις που έχουν στόχο να ενθαρρύνουν τον διάλογο γύρω από σημαντικά κοινωνικά θέματα και να εμπνεύσουν συλλογικές δράσεις. Συνεργάζεται και με ιδιωτικούς φορείς με σκοπό να προβάλλει τα ντοκιμαντέρ και σε όλη την Ελλάδα.

kathimerini.gr