Το «μυστικό» για να δώσουμε στον εαυτό μας πιο αποτελεσματικά κίνητρα και να πετύχουμε τους στόχους μας

Οι περισσότεροι από μας πιστεύουμε ότι ο καλύτερος τρόπος για να παρακινούμε τους εαυτούς μας και τους άλλους είναι μέσω εξωτερικών επιβραβεύσεων, όπως τα χρήματα. Σύμφωνα με τον συγγραφέα του παγκόσμιου bestseller «Κίνητρο» Daniel H. Pink, αυτό είναι λάθος. Το μυστικό στην υψηλή απόδοση και στην ικανοποίηση –στην εργασία, στο σχολείο και στο σπίτι– είναι η βαθιά ανθρώπινη ανάγκη να ορίζουμε εμείς τις ζωές μας, να μαθαίνουμε και να δημιουργούμε καινούργια πράγματα και να κάνουμε τους εαυτούς μας και τον κόσμο μας καλύτερους.

Αντλώντας στοιχεία από τέσσερις δεκαετίες επιστημονικών ερευνών στα ανθρώπινα κίνητρα, ο Pink περιγράφει το χάσμα ανάμεσα στην επιστημονική γνώση και στις επιχειρηματικές πρακτικές και πώς αυτό επηρεάζει κάθε τομέα της ζωής μας. Στο απόσπασμα που ακολουθεί, ο συγγραφέας περιγράφει τα διαφορετικά αποτελέσματα που επιφέρουν στην απόδοσή μας τα εσωτερικά και τα εξωτερικά κίνητρα:

«Τι μπορεί να είναι πολυτιμότερο από την ύπαρξη ενός στόχου; Από τα παιδικά μας χρόνια, οι δάσκαλοι, οι προπονητές και οι γονείς μας μάς συμβουλεύουν να θέτουμε στόχους και να εργαζόμαστε σκληρά για να τους επιτύχουμε – και υπάρχει λόγος για αυτό. Οι στόχοι λειτουργούν. Η ακαδημαϊκή βιβλιογραφία υποδεικνύει ότι, καθώς μας βοηθάνε να απομονώνουμε τους περισπασμούς, οι στόχοι μπορούν να μας κάνουν να προσπαθούμε πιο σκληρά, να εργαζόμαστε περισσότερο και να επιτυγχάνουμε πιο πολλά.

Αλλά πρόσφατα, μία ομάδα ακαδημαϊκών από την Οικονομική Σχολή του Χάρβαρντ, από την Οικονομική Σχολή Κέλογκ του Βορειοδυτικού Πανεπιστημίου, από το Κολέγιο Διοίκησης Επιχειρήσεων Έλερ του Πανεπιστημίου της Αριζόνας και από τη Σχολή Ουόρτον του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνιας αμφισβήτησε την αποτελεσματικότητα αυτής της γενικής συμβουλής. «Αντί να προσφέρεται σαν ασπιρίνη για την ενίσχυση της απόδοσης, η θέσπιση στόχων πρέπει να συνταγογραφείται επιλεκτικά, με μία προειδοποιητική ένδειξη και στενή παρακολούθηση», έγραψαν.

Οι στόχοι που θέτουν οι άνθρωποι από μόνοι τους και είναι εστιασμένοι στην τελειοποίησή τους είναι συνήθως υγιείς. Αλλά οι στόχοι που τίθενται από άλλους –στόχοι πωλήσεων, τζίρος τριμήνου, αποτελέσματα τυποποιημένων τεστ- μπορούν κάποιες φορές να έχουν επικίνδυνες παρενέργειες.

Όπως όλα τα εξωγενή κίνητρα, οι στόχοι περιορίζουν την εστίασή μας. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους μπορεί να είναι αποτελεσματικοί: το μυαλό μας συγκεντρώνεται. Αλλά η στενή εστίαση συνεπάγεται ένα τίμημα. Στις περίπλοκες ή τις εγκεφαλικές εργασίες, η προσφορά επιβράβευσης μπορεί να λειτουργήσει αρνητικά στην ευρεία σκέψη που απαιτείται για την εξεύρεση κάποιας καινοτόμας λύσης. Αντίστοιχα, όταν ένας εξωτερικός στόχος είναι απαραίτητος –ειδικά αν είναι βραχυπρόθεσμος και μετρήσιμος, και η επίτευξή του θα αποφέρει σημαντική ανταμοιβή- η ύπαρξή του μπορεί να περιορίσει την οπτική μας σχετικά με τις ευρύτερες διαστάσεις της συμπεριφοράς μας.

Όπως γράφει το επιτελείο των καθηγητών οικονομικών: «Υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις που αποδεικνύουν ότι, πέρα από την ώθηση που δίνει στη δημιουργική προσπάθεια, η θέσπιση στόχων μπορεί να προκαλέσει ανήθικη συμπεριφορά».

Τα παραδείγματα είναι αμέτρητα, σημειώνουν οι ερευνητές. Τα πολυκαταστήματα Sears θέτουν στόχο πωλήσεων στο προσωπικό επιφορτισμένο με τη συντήρηση αυτοκινήτων – και οι εργαζόμενοι ανταποκρίνονται, υπερχρεώνοντας τους πελάτες και εκτελώντας περιττές επισκευές. H εταιρεία πετρελαιοειδών Enron ορίζει δυσθεώρητους στόχους τζίρου – και ο αγώνας δρόμου προκειμένου να επιτευχθούν πάση θυσία προκαλεί την κατάρρευση της εταιρείας. H Ford είναι τόσο αποφασισμένη να βγάλει στην παραγωγή ένα συγκεκριμένο αυτοκίνητο με ένα συγκεκριμένο βάρος σε μία συγκεκριμένη τιμή μία συγκεκριμένη ημερομηνία που παραλείπει ελέγχους ασφαλείας και κυκλοφορεί το επικίνδυνο Ford Pinto.

Το πρόβλημα όταν μία εξωτερική ανταμοιβή γίνεται ο μόνος προορισμός που μετράει είναι ότι κάποιοι άνθρωποι θα επιλέξουν τη συντομότερη διαδρομή για να φτάσουν εκεί, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να επιλέξουν τον κακό δρόμο.

Πράγματι, τα περισσότερα σκάνδαλα και κρούσματα κακής συμπεριφοράς που έχουν πάρει τη μορφή επιδημίας στη σύγχρονη ζωή έχουν να κάνουν με παρακάμψεις. Στελέχη επιχειρήσεων μαγειρεύουν τον τριμηνιαίο τζίρο τους ώστε να αρπάξουν το μπόνους καλής απόδοσης. Διευθυντές σχολείων αλλάζουν τις βαθμολογίες των μαθητών ώστε οι τελειόφοιτοι να μπουν στο πανεπιστήμιο. Αθλητές κάνουν ενέσεις στεροειδών για να επιτύχουν καλύτερες επιδόσεις και να κερδίσουν σημαντικά πριμ.

Συγκρίνετε αυτή την προσέγγιση με τη συμπεριφορά που πυροδοτείται από εσωτερικά κίνητρα. Όταν η ανταμοιβή είναι η ίδια η δραστηριότητα –η εμβάθυνση της μάθησης, η ικανοποίηση των πελατών, η επίτευξη της καλύτερης απόδοσης- δεν υπάρχουν παρακάμψεις. Ο μόνος δρόμος που οδηγεί στον προορισμό είναι ο δύσκολος. Υπό μία έννοια, είναι αδύνατον να φερθείς ανήθικα, διότι αυτός που βρίσκεται σε μειονεκτική θέση δεν είναι κάποιος ανταγωνιστής αλλά ο ίδιος ο εαυτός σου.

Φυσικά, δεν είναι όλοι οι στόχοι ίδιοι. Και –το υπογραμμίζω αυτό- οι στόχοι και οι εξωτερικές επιβραβεύσεις δεν μας διαφθείρουν από τη φύση τους. Αλλά οι στόχοι είναι πιο τοξικοί απ’ όσο αναγνωρίζει η συμβατική σκέψη. Για την ακρίβεια, οι καθηγητές οικονομικών προτείνουν να επικολλάμε στους στόχους ειδική προειδοποίηση: Οι στόχοι μπορούν να προκαλέσουν συστηματικά προβλήματα σε οργανισμούς λόγω στενής εστίασης, ανήθικης συμπεριφοράς, αυξημένης διακινδύνευσης, μειωμένης συνεργασίας και εσωτερικών κινήτρων. Να χρησιμοποιούνται με προσοχή στον οργανισμό σας».

enallaktikidrasi.com