Πώς θα μιλήσουμε στα παιδιά για το θάνατο

Πολλές φορές ένα δύσκολο για τους γονείς θέμα είναι ο τρόπος που θα προσεγγίσουν και θα απαντήσουν το αναπόφευκτο ερώτημα των παιδιών τους αναφορικά με το θάνατο. Εξάλλου, ο θάνατος αποτελεί και αυτός μέρος της ζωής και λίγο πολύ όλα τα παιδιά έχουν δει μαραμένα λουλούδια, ένα έντομο ανάσκελα, ένα πεθαμένο καναρίνι ή μία σκοτωμένη γάτα στο δρόμο.

Το να κρυβόμαστε, λέγοντας ψέματα ή ιστορίες που διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα, όπως π.χ. «Έφυγε ένα μακρινό ταξίδι», «Κοιμήθηκε για πάντα», «Ο Θεούλης τον ήθελε και τον πήρε κοντά του», είναι ανώφελο. Τα παιδιά μπορούν να διαισθανθούν τι συμβαίνει ∙ κάτι που μένει κρυφό, μυστικό, ενδέχεται να φοβίζει περισσότερο από κάτι που είναι φανερό. Όταν καταλάβουν ότι τους κρύβουν την αλήθεια, χάνουν σταδιακά την εμπιστοσύνη τους είτε στον εαυτό τους και την αντιληπτική τους ικανότητα είτε στους γονείς τους.

Καλούμαστε, λοιπόν, να πούμε την αλήθεια, με τρόπο που να συμβαδίζει με την ηλικία, την ικανότητα και τους ρυθμούς αντίληψης και κατανόησης του κάθε παιδιού, είτε πρόκειται για θάνατο από ατύχημα, από ασθένεια, από γεράματα ή και για αυτοκτονία. Ας μιλήσουμε ξεκάθαρα για ό,τι συνέβη, δίνοντας όμως προσοχή στις εικόνες που μπορεί το παιδί να διαμορφώσει στο μυαλό του. Ας εξηγήσουμε τις συνθήκες του ατυχήματος ή τις αιτίες της ασθένειας.

Καθώς τα παιδιά μπορεί να νιώσουν υπεύθυνα για την απώλεια αυτή, είναι σημαντικό να τονίσουμε και να επαναλάβουμε ότι δεν ευθύνεται για τίποτα απολύτως και πως έχει το δικαίωμα να νιώθει όλα τα συναισθήματα.

Ας το ακούσουμε και ας υποβάλουμε ερωτήσεις για να καταλάβουμε τι σκέφτεται και πώς αισθάνεται. Ας αποδεχτούμε τα συναισθήματά του, τον θυμό ή τη θλίψη του. Μπορούμε να ρωτήσουμε τι του λείπει, τι τον έκανε χαρούμενο ή τι θα θυμάται από τον άνθρωπο που πέθανε. Ας προσπαθήσουμε να αποφύγουμε τους υπερβολικούς καθησυχασμούς, όπως π.χ. «Η μαμά δεν θα πεθάνει, μόνο οι πολύ μεγάλοι άνθρωποι πεθαίνουν». Το παιδί γνωρίζει πως μπορεί κάποιος να πεθάνει από ατύχημα ή από κάποια αρρώστια.

Τέλος, ας μη φοβόμαστε να κλάψουμε ή να δείξουμε τη θλίψη και τον πόνο μας μπροστά στα παιδιά για την απώλεια αυτή. Αν κρυβόμαστε για να κλάψουμε, ενδέχεται να συμπεράνουν ότι το να δείχνει κανείς τα συναισθήματά του είναι κάτι το απαγορευμένο ή σε καθιστά αδύναμο. Ο πόνος είναι μέσα στη ζωή και τα παιδιά θα μας δουν να τον ξεπερνάμε, να συνερχόμαστε και να ανακάμπτουμε.

Νίκη Λιώτη, Ψυχολόγος, Εκπαιδευόμενη Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια