Τα "θετικά" παραμύθια

Διαβάζοντας μια μέρα στα παιδάκια του σχολείου το γνωστό σε όλους παραμύθι «Χάνσελ και Γκρέτελ», συνειδητοποίησα τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούμε φόβους στα παιδιά και τα εξοικειώνουμε με την έννοια του κακού και της διάκρισης ανάμεσα στο όμορφο και το άσχημο, το καλό και το κακό κ.ο.κ. Συγκεκριμένα, στο παραμύθι χρησιμοποιούνταν οι εξής χαρακτηρισμοί για τους «κακούς» ήρωες της ιστορίας: «σηκωθείτε τεμπέληδες», «παλιόπαιδα», «η κακιά μητριά», «μια κακάσχημη γριά», «μια κακιά μάγισσα που έτρωγε παιδιά» κ.ά.
Σχεδόν σε όλα τα κλασικά παραμύθια, προβάλλεται έντονα η έννοια του κακού, με χαρακτήρες που παρουσιάζονται και περιγράφονται με ιδιαίτερα αρνητικές λέξεις και απαξιωτικό τρόπο. Προβάλλεται ιδιαίτερα το στερεότυπο κακός - άσχημος σε αντίθεση με τον καλό - όμορφο ή ο νεκρός (καλός) πατέρας και η κακιά μητριά, ενώ η ανθρωποφαγία θεωρείται απολύτως φυσιολογική (π.χ. Στο παραμύθι «Χάνσελ και Γκρέτελ» όπου η «κακιά» μάγισσα θέλει να φάει τα παιδιά ή στο τραγούδι «Μικρό Καράβι» όπου ρίχνουν κλήρο να δουν ποιος θα φαγωθεί καθώς τελείωσαν τα τρόφιμα). Γιατί να βάζουμε όλο αυτό το κακό από τόσο νωρίς στις ψυχούλες των μικρών παιδιών; Σίγουρα ο κόσμος δεν είναι αγγελικά πλασμένος αλλά γιατί να μην μάθουμε στα παιδιά τον τρόπο να αναζητούν το καλό μέσα στους ανθρώπους; Γιατί να μαθαίνουμε στα παιδιά να κρίνουν και ως εκ τούτου να απορρίπτουν ή να αποδέχονται τους ανθρώπους ανάλογα με την εξωτερική τους εμφάνιση και όχι το τι υπάρχει μέσα στην ψυχή τους; Γιατί να μην διδαχτούμε εμείς από τα μικρά παιδιά την αγάπη που τόσο απλόχερα και με αγνότητα προσφέρουν; 

Και τα παιδιά μας μπορεί να χτίσουν από την αρχή έναν καλύτερο κόσμο, που βασίζεται στην αγάπη και την ειρήνη, αν σταματήσουμε να αναπαράγουμε το πρότυπο της κοινωνίας μας που προβάλλει το κακό σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας.

Παρακάτω, θα σας παραθέσω μερικά διαφορετικά παραμύθια από τα οποία απουσιάζει η έννοια του «κακού»:

Φαίδωνας, ο ξεχωριστός μου φίλος, από την Έλενα Τασιοπούλου

Ο Άρης παίρνει αγκαλιά και σφίγγει δυνατά το μαξιλάρι του. Τα δάκρυα του τρέχουν σαν δυνατή βροχή στα μάγουλα του. «…Γιατί δεν μου δίνει κανείς προσοχή, γιατί δεν με αγαπάνε; Όλοι για τον Φαίδωνα ενδιαφέρονται... Όλα ανήκουν στον Φαίδωνα, ακόμα και ο παππούς και η γιαγιά; Γιατί να είναι έτσι ο Φαίδωνας... ούτε να παίξει μαζί μου δεν μπορεί. Γιατί να μην είναι σαν τους άλλους αδελφούς; Νιώθω τόσο μόνος μου... μακάρι να μην τον είχα αδελφό." Λέει χαμηλόφωνα ο Άρης .

Το ψαράκι που ήθελε να πετάξει, από την Μάρη Ταλλά

Μέσα στα βάθη του ωκεανού, ζει ο Λίο, ένα ψαράκι αλλιώτικο, ένα ψαράκι πεισματάρικο που όλο κάνει του κεφαλιού του. Θέλει να πετάξει. Πετάνε όμως τα ψάρια; Θα τον βοηθήσει το πείσμα του να τα καταφέρει ή θα τον οδηγήσει σε μπελάδες; Ένα παραμύθι για τα παιδιά των πρώτων τάξεων του Δημοτικού, που μιλάει για το πείσμα και για την επιμονή. Θα ταξιδέψετε στον κόσμο της θάλασσας, θα γνωρίσετε τον Λίο και θα διασκεδάσετε με τις περιπέτειες του!

Το κόκκινο μπαλόνι της μασκαρούς Χαράς, από την Κάτια Πινό

Η μασκαρού Χαρά κρύβεται στο κόκκινο μπαλόνι της,  έτσι, για γούστο, για παιχνίδι... και λαχταράει να την γυρέψουν τα παιδιά  για να της δείξουν στ’ αλήθεια πόσο την αγαπούν...

Ο ευχούλης, Χρυσοθέμις

Ένα βιβλίο για μικρούς και μεγάλους, γεμάτο μαγεία και αλληγορικές σημασίες, που θα σας κρατήσει σε αγωνία ως το τέλος...

Το αστεράκι του μπαμπά μου είμαι εγώ, από την Γεωργία Λάττα

«Όταν μεγάλωσε, μια νύχτα έστρεψε το βέλος του ψηλά και σημάδεψε το σακουλάκι με τ' αστέρια. Εκείνο τρύπησε κι ένα μικρό αστεράκι έπεσε στο κρεβατάκι μου, πάνω στην κουβερτούλα μου. Έτσι γεννήθηκα εγώ." Κι έτσι ξεκινά η κοινή πορεία πατέρα και παιδιού.  Μια σχέση έντονη, καταλυτική, καθοριστική για τη ζωή και των δυο. Ο πατέρας, ένα πρόσωπο ισχυρό όσο κι ευάλωτο, ανοίγει μονοπάτια κι ενθαρρύνει το γιο του να μάθει τα πάντα για τον κόσμο.  Ο μικρός διευρύνει τους ορίζοντές του, ετοιμάζεται να βγει δυναμικά στη ζωή και διαμορφώνει άποψη για το ρόλο που θα διαδραματίσει στην ενήλικη ζωή του. «Όταν φεύγει στενοχωριέμαι. Όμως μου 'χει πει πως κάθε μέρα πρέπει να οργώνει τρεις φορές τα χωράφια του κόσμου ώστε να μην πεινάσω ποτέ. Το ίδιο θα 'κανα κι εγώ γι' αυτόν, αν μπορούσα.»

Για μια χούφτα αστέρια, από την Βασιλική Λεβεντάκη

«Μα πού χάθηκαν τ' αστέρια;» αναρωτιέται τα βράδια η Ηλέκτρα, κοιτάζοντας ψηλά στον ουρανό! «Ποιος τα πήρε; Πού τα έκρυψε; Γιατί;»... Κι η περιπέτεια ξεκινάει... Η Ηλέκτρα, η Νεφέλη, ο Τζίμης και ο Κίμωνας παίρνουν τη μεγάλη μα και επικίνδυνη απόφαση να ταξιδέψουν ως τον Όλυμπο με την ελπίδα πως ο Δίας θα τους βοηθήσει στην προσπάθειά τους να λύσουν το μυστήριο γύρω απ' την εξαφάνιση των αστεριών. Θα πετύχουν άραγε τον σκοπό τους; Θα θελήσει ο Δίας και οι άλλοι θεοί να σταθούν στο πλευρό των παιδιών; Θα καταφέρουν τα θαρραλέα παιδιά να ξεπεράσουν τα εμπόδια που προσμένουν στο δρόμο τους, ώστε στο τέλος να επιστρέψουν τ' αστέρια στον ουρανό;

Μια νύχτα στον ουρανό, από την Κατερίνα Τζωρίδου

Μια νύχτα στον ουρανό συνέβη κάτι φοβερό: Μεμιάς χάθηκαν όλα τ' αστέρια. Απελπισμένο το φεγγάρι βάλθηκε να τ' αναζητά παντού... Έψαξε στα σύννεφα, στη γη, στη θάλασσα, μα δε βρήκε το παραμικρό. Πού να 'ναι άραγε τ' αστέρια;  Ένα τρυφερό παραμύθι για παιδιά προσχολικής ηλικίας και μικρούς αναγνώστες, που θέλουν να μάθουν τι συμβαίνει τις νύχτες στο σκοτεινό ουρανό.

Η παλέτα των συναισθημάτων, Έρα Μουλάκη

Η Συναισθηματικούλα συχνά έκλαιγε χωρίς να ξέρει ακριβώς γιατί, και κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει πώς αισθανόταν. Ώσπου μια μέρα γνώρισε ένα ζωγράφο. Κι εκείνος της έδειξε πως όλοι μέσα μας έχουμε χιλιάδες συναισθήματα και της έμαθε πώς να τα ξεχωρίζει…

Το χαρούμενο λιβάδι, Φυλλιώ Νικολούδη

Κάποτε λίγο πιο μακριά από ένα μέρος, σαν κι αυτό που μένουμε εμείς, που μένετε εσείς, υπήρχε ένα λιβάδι. Όλοι έλεγαν πως ήταν το ωραιότερο λιβάδι που είχαν δει ποτέ. Ήταν γεμάτο κάτασπρες μαργαρίτες. Η ιστορία μας ξεκινά, όταν μέσα σ' αυτό το κάτασπρο λιβάδι φύτρωσε μία... κατακόκκινη παπαρούνα! Όλες οι μαργαρίτες έμειναν έκπληκτες! Τι δουλειά είχε μέσα στο λιβάδι τους μία... ξένη, μια παρείσακτη; Έπρεπε μήπως να φύγει; Ή να μείνει; Και πώς θα της συμπεριφέρονταν οι μαργαρίτες;

Δεν πειράζει να είσαι διαφορετικός, Parr Todd

Δεν πειράζει να είσαι υιοθετημένος! Δεν πειράζει να κινείσαι σε αναπηρικό καροτσάκι! Δεν πειράζει να έχεις μεγάλα αυτιά! Δεν πειράζει να έχεις διαφορετικό χρώμα! Δεν πειράζει να είσαι διαφορετικός! Όλοι είμαστε διαφορετικοί. Ένα βιβλίο, με έντονα χρώματα και πρωτότυπη εικονογράφηση για τη διαφορετικότητα και τη δυναμική της ομάδας. Ο Τοντ Παρ, μέσα από τα κείμενα και τις όμορφες εικόνες λέει στα μικρά παιδιά: "Δεν πειράζει να είσαι διαφορετικός. Είσαι μοναδικός και σπουδαίος γιατί είσαι ο εαυτός σου!".

Το δέντρο της ζωής, Βάσω Γουλιελμάκη

«Το δέντρο της ζωής» πραγματεύεται μια ιστορία αγάπης μεταξύ δύο σπόρων που βρίσκονται για ένα χρονικό διάστημα πάνω στο δέντρο της ζωής και στη συνέχεια θα προσπαθήσουν να συναντηθούν μέσα στην πορεία της ζωής τους. Τα σποράκια έρχονται στον κόσμο μας σε διαφορετικές ηπείρους και με διαφορετικά χρώματα. Μέχρι την ενηλικίωσή τους έχουν συναντηθεί πολλές φορές χωρίς να το γνωρίζουν. Αλλά αυτή η δύναμη που μας φέρνει σε αυτό τον κόσμο για να πραγματοποιήσουμε κάποια πράγματα είναι ικανή για να καταφέρουμε τα πάντα, όπως και για τα σποράκια το να τηρήσουν την υπόσχεσή τους στο να είναι μαζί.



Αγόρια και κορίτσια. Για να ζήσουμε μαζί, Boulet Gwenaelle

Η κοινωνία είναι ένα σύνολο. Αποτελείται από εμάς και τους άλλους. Για να ζήσουμε όλοι μαζί, θα πρέπει ο καθένας να σέβεται τον άλλο, τη διαφορετικότητά του, τις ανάγκες του. Τρεις ιστορίες βγαλμένες από την καθημερινή μας ζωή, τρεις «φάκελοι» με στοιχεία σχετικά με το θέμα και τρία παιχνίδια-τεστ θα βοηθήσουν τον αναγνώστη να κατανοήσει πως έχει μια θέση κι ένα ρόλο στην κοινωνία. Ένα βιβλίο ιδανικό για το σπίτι και το σχολείο.

Οι νεράιδες μας μιλάνε για την αυτοεκτίμηση, Aleix Cabrera

Το ένα φτερό της Μαριαλένας, της μικρής νεράιδας, είναι πιο κοντό από το άλλο. Γι' αυτό, δεν πετάει σωστά και δεν τη δέχονται στο σχολείο νεραϊδοπτήσεων. Όταν όμως πέφτει κατά λάθος στη λιμνούλα, ανακαλύπτει πως το ιδιαίτερο αυτό χαρακτηριστικό της μετατρέπεται από μειονέκτημα σε πλεονέκτημα. Οι μικρές νεράιδες είναι πολύ ευαίσθητες. Δείχνουν γενναιοδωρία και ευγνωμοσύνη στους άλλους γύρω τους. Κατανοούν τα προβλήματα των φίλων τους και προσπαθούν να είναι δίπλα τους όταν τις έχουν ανάγκη. Έχουν αυτοεκτίμηση και μετατρέπουν τα ελαττώματά τους σε προτερήματα. Σέβονται και αγαπούν το περιβάλλον.

Το δέντρο που έδινε, Shel Silverstein

«Μια φορά και ένα καιρό ήταν μια μηλιά που αγαπούσε ένα αγοράκι». Έτσι αρχίζει αυτό το όμορφο παραμύθι που το διάβασμά του αφήνει τη γεύση μιας αξέχαστης ευαισθησίας. Κάθε μέρα το αγόρι πήγαινε στη μηλιά κι έτρωγε τα μήλα της, έκανε κούνια απ τα κλαδιά της, σκαρφάλωνε στον κορμό της... κι η μηλιά ήταν ευτυχισμένη. Μα όσο το αγόρι μεγάλωνε, τόσο περισσότερα ζητούσε απ το δέντρο και το δέντρο έδινε, έδινε, έδινε αδιάκοπα.

Με τα μάτια της καρδιάς, Lenain Thierry

Ένα μικρό τυφλό αγόρι διεκδικεί με θάρρος μια θέση σε ένα σχολείο όπου όλα τα παιδιά «βλέπουν». Αντιμετωπίζει το χλευασμό και την ειρωνεία των συμμαθητών του, ιδιαίτερα όταν ερωτεύεται ένα κοριτσάκι από την Αφρική. Γεννιούνται λοιπόν στον αναγνώστη κάποια ερωτήματα: Μπορεί κάποιος να δει, να νιώσει τα χρώματα με τα μάτια της ψυχής; Μπορεί ένα τυφλό παιδί να δει το γαλανό του ωκεανού και το πράσινο της φύσης; Σίγουρα ναι, αν το βλέπει μέσα από την αγάπη και την τρυφερότητα που αισθάνεται για έναν άλλο συνάνθρωπό του. Εξάλλου, οι άνθρωποι με καλή όραση βλέπουν τον κόσμο όπως είναι, αλλά οι τυφλοί βλέπουν κάτι άλλο, και αυτό το άλλο, το διαφορετικό, μπορούν να το διδάξουν. Μπορεί ένα τυφλό παιδί να εξηγεί και οι υπόλοιποι να μαθαίνουν. Μπορεί ακόμη «να δεχτεί ένα τρυφερό φιλί, γιατί δεν χρειάζεται να το βλέπει»! 

Θα σ’ αγαπώ ό,τι κι αν γίνει, Gliori Debi

Ο Μικρός είναι ένα αλεπουδάκι που δεν έχει καθόλου κέφια. Φοβάται πως η μαμά του δε θα τον αγαπάει για πάντα. Σ' αυτό το υπέροχο βιβλίο με τις τρυφερές εικόνες, παρακολουθούμε μια ευρηματική μαμά να αποδεικνύει στο παιδί της πως η αγάπη των γονιών δεν έχει όρια ό,τι κι αν γίνει. Η πολυβραβευμένη Ντέμπι Λιόρι, λέει για το βιβλίο της πως «πρόκειται για την υπόσχεση που δίνουμε στα παιδιά μας, αλλά και σε όλους όσους αγαπάμε».

Ένα νανούρισμα για αρκούδες, Benjamin Chaud

«Έρχεται ο χειμώνας, ο καιρός κρυώνει και η φωλιά είναι ήσυχη. Ο Μπαμπάς αρκούδος ήδη ροχαλίζει, πέφτει σε χειμερία νάρκη. Ξαφνικά, μια αργοπορημένη μέλισσα περνάει ολοταχώς έξω απ' τη φωλιά  αφήνοντας έναν ζωηρό βόμβο: βζζζζ. Όπου υπάρχει μέλισσα, υπάρχει και μέλι, ο Μικρός αρκούδος το ξέρει καλά αυτό και, χοπ χοπ, αποφασίζει να την ακολουθήσει.»

Όλα μοιάζουν εναντίον του μπαμπά αρκούδου, αποφασισμένου να ξαναβρεί τον γιο του... ακόμα και 

αν αυτό σημαίνει να βρίσκεται ξαφνικά στην εντυπωσιακή σκήνη της Όπερας του Παρισιού κι ενώ θα ήθελε να περάσει τον χειμώνα στη φωλιά του.

Ακροβατικά για αρκούδες, Benjamin Chaud

Ο μικρός αρκούδος ξυπνάει ένα όμορφο ανοιξιάτικο πρωινό. Ξέρει καλά πως δεν πρέπει να απομακρυνθεί πολύ από τη φωλιά του. Τι να 'ναι, όμως, εκείνο το πράγμα που λαμπυρίζει πίσω από τα δέντρα; Και πού να 'χει χαθεί ο Μπαμπάς αρκούδος; Ακολουθώντας το φως του ήλιου, θα πάρει ένα μονοπάτι που δεν είχε ξαναπάρει μέχρι τότε, αναζητώντας τον Μπαμπά του, του οποίου τον ποπό σαν να ξεχώρισε από μακριά στην είσοδο ενός τσίρκου! Όλοι στην πίστα για μια καινούργια περιπέτεια του Μικρού αρκούδου!

Ένα καλοκαιράκι για αρκούδες, Benjamin Chaud

Ο μπαμπάς αρκούδος ψάχνει και πάλι το παιδί του. Ακολουθήστε τον!

«Εκείνη τη νύχτα, το ΄στρωσε για τα καλά. Ο Μπαμπάς αρκούδος και ο Μικρός αρκούδος  αφήνουν τη στέγη της Όπερας, όπου είχαν αποφασίσει να ξεχειμωνιάσουν. Μετά από μια μικρή περιπλάνηση, βρίσκουν μια άνετη φωλιά καταμεσής μιας φυλής από λούτρινα αρκουδάκια που επίσης ξεχειμώνιαζαν εκεί. Αλλά το πρωί, ο Μικρός αρκούδος είχε για άλλη μια φορά χαθεί».

Μάντεψε πόσο σ’ αγαπώ, Sam McBratney

Μερικές φορές, όταν αγαπάς κάποιον πάρα πολύ, ψάχνεις να βρεις έναν τρόπο να περιγράψεις πόσο μεγάλα είναι τα αισθήματά σου. Αλλά, όπως ο Μεγάλος Καστανός Λαγός και το Μικρό Καστανό Λαγουδάκι ανακαλύπτουν, η αγάπη δεν είναι εύκολο να μετρηθεί!

Όταν λείπει ο μπαμπάς μου, Isabel Pin

Κάθε πρωί ο μπαμπάς ξυπνάει νωρίς, λέει «Γεια σου Ρωμαίε!», ανοίγει την πόρτα και φεύγει. Μα τι στο καλό κάνει όλη μέρα, μέχρι να γυρίσει στο σπίτι το βράδυ;

Νίκη Λιώτη, Ψυχολόγος